voor de eeuwigheid
de fenomenale
zinderende knal
we hopen
op iets
je weet
dat het er in zit
het keurslijf
afgooien
het kan gewoon
is het stil
word gek
word fataal
hoe dit
heeft kunnen
gebeuren
voor de eeuwigheid
Yvonne van der Haven
Halve finale NED-ENG
#voetbalflarf
#EK2024
Op 29 februari 2008 werd Schrikkeltijd geboren.
Vanaf die dag plaatste ik gedichten op Trouw Schrijf!
Een platform met schrijvers en denkers, dichters en verhalenmakers.
Daarop volgde dit weblog. Vandaag wordt het 4 jaar oud.
Ooit zei ik, binnen vijf jaar dan...dan...ja, dan is het zover!
In schrikkeltijdjaren zou dit wel eens waarheid kunnen worden.
Schrikkeltijd.
Tijd die over is.
Waarin gemijmerd, gedroomd, gedicht en geschreven wordt.
Sommige dingen veranderen niet.
Er staan mooie dingen te gebeuren.
Geschuif van stoelen. Mijn moeder en
broer zoeken naar de juiste plek, zodat mijn moeder alles goed kan horen. Als
drie marsmensjes zitten we te wachten op onze gezagvoerder, die ons gaat
vertellen wat onze missie wordt.
‘Lekker weertje hè?’, zegt mijn vader. Hij verslikt zich. Al hoestend praat hij verder: ‘Speciaal voor ons!’ Een constante ruis vult de stilte. Daardoorheen hoor ik heel in de verte de grote hijskranen die boven de kamers aan de overkant uitsteken en in beweging komen. Een waterig zonnetje verlicht hun grijparmen en trekt een brede strook licht over het bed van mijn vader.
Op de gang ratelt een koffiekar voorbij. De geriater, we kennen hem van vorige keren, stopt bij de deur. Het duurt even voor hij binnenkomt. Handschoenen, schort, mondkap, bril. De ruis vult de longen van mijn vader met zuurstof. De deur piept en wordt behoedzaam open- en weer dichtgedaan.
Een paar maanden eerder vertelde dezelfde dokter aan mijn vader dat de testjes uitwezen dat hij de ziekte van Alzheimer heeft. Dat het rekenen nog prima gaat, maar dat hij steeds meer zal vergeten. Mijn vader begreep het: ‘Ik heb goed geluisterd!’
Of mijn vader hem nog herkent en zich
herinnert wat besproken is weten we niet.
Wel weet ik dat deze arts een held is en steeds weer de juiste woorden weet te vinden, de woorden die wij soms wel denken, maar niet uit durven spreken.
De dokter groet ons en stelt zich voor
aan mijn vader. Komt extra dicht in zijn gezichtsveld. Hij praat hard en langzaam.
Als liplezen niet meer gaat is dit zijn enige manier om zich verstaanbaar te
maken.
‘Hoe gaat het met u?’
‘Goed.’ zegt mijn vader. Hij ligt al ruim twee weken in het ziekenhuis en wil naar huis.
‘Weet u waarom u hier bent?’ Mijn
vader haalt zijn schouders op.
‘We hebben in uw bloed gekeken of u
een ontsteking heeft, maar de waardes wijzen daar niet op. De antibiotica heeft
niet geholpen. Toch heeft u steeds meer zuurstof nodig en bent u steeds benauwder. Dat komt door het
virus dat u hier opliep. Er zit steeds meer vocht achter uw longen. Uw hart kan
dat niet aan.’ Hij pauzeert even.
‘Dit betekent dat u komt te overlijden.’
‘We gaan de medicijnen stopzetten en de zuurstof langzaam afbouwen. Maar we gaan wel zorgen dat u daar geen last van hebt, en het u zo comfortabel mogelijk maken.’
Mijn vader fluistert: ‘Dankuwel.’
Dan krult hij zichzelf in de foetushouding.
Ik staar naar de voicerecorder op mijn mobiel. Het blijft stil.
Scroll de opname een stukje terug. ‘Dankuwel.’
We zijn er. De ruis blijft rondzingen als we uitstappen. We tillen de kist, dragen mijn vader de kerk in. Boven de kerk verschijnt een regenboog.
Ik hoor mijn vader. ‘Lekker weertje hè?’
Hij verslikt zich niet meer.
‘Speciaal voor ons.’
Het is not done en lijkt een ongeschreven wet: Je film leg je niet uit.
Voor de korte film Es mineur maak ik een uitzondering. Ik wil proberen mijn intuïtieve schrijfproces te vangen. Wie weet inspireer ik anderen met een kijkje in mijn hoofd en keuken, en ook voor mijzelf is het een oefening in het zoeken naar en ontdekken van mijn ideale schrijfproces.
Waarschuwing: deze tekst bevat spoilers, de korte film eerst zien? Dat kan hier.
In korte tijd een korte film schrijven. Karakters bedenken, de hoofdpersoon bepalen, een emotionele lijn bedenken. Het thema ontdekken en daar op voortborduren. Structuur aanbrengen. Dat is het rationele deel. Maar het echte schrijven gaat intuïtief. Als duidelijk is wat ik wil vertellen, wat het thema en de arena zijn, kom ik in een soort flow en komen de woorden en dialogen vanzelf. Als ik vastloop google ik soms, doe research naar iets specifieks en kom door mijn kokervisie altijd op de dingen uit die ik kan gebruiken.
Bij de 48-film Es mineur die ik schreef voor Merlijn Remmig viel alles samen. Ik neem je mee in het proces. Op vrijdagavond krijgen we de volgende verplichte elementen:
Personage: Boomchirug
Zin: Dat had ik je ook kunnen vertellen
Prop: Een fotolijstje
Genre: Tragedie
Locatie: Een Bed & Breakfast in de polder.
Acteurs in de wacht: 3 mannen en een vrouw.
Het eerste overleg met Merlijn
We beginnen met het idee van een burenruzie om een boom. Over de tegenstelling tussen natuurlijk tuinieren en het strooien met gif. De diepere laag die er daardoor vanzelf inkomt is het materialisme tegenover het dicht bij de natuur leven en met het eenvoudige tevreden zijn. Een thema waar we ons allebei in kunnen vinden. Waar we binding mee hebben, dat ons inspireert. Maar is er een geschikte boom op de locatie?
Research
Een belronde levert het volgende op: De boom op onze draailocatie blijkt een Es van honderd jaar oud. Een zieke boom, wat een wrang maar geweldig toeval.
Research naar specifiek de Es, want, hoe specifieker hoe interessanter, levert inspiratie op voor de hoofdpersoon. Een Es staat bekend om het zelfherstellend vermogen door wonden in te kapselen. Iets wat de hoofdpersoon ook doet. Maar als de wond te groot is, redt de boom het niet.
De boom wordt het symbool voor de overleden vader van de hoofdpersoon. Hij wil, koste wat kost, tegen beter weten in, de boom, en daarmee zijn vader, in leven houden.
Vragen, doordenken en verdiepen
Hoe zet ik de prop en het karakter zo optimaal mogelijk in binnen dit thema?
Ik bedenk drie generaties boomchirurgen met de boom als symbool voor deze familie. (En nu pas, na drie keer herlezen van dit blog, kom ik op het woord stamboom, een voorbeeld van hoe intuïtie werkt, hoe een thema kan resoneren in je onderbewuste.) De boom geplant door opa, dan de vader die de boom verlichting wil geven en een tragische dood vindt door een val uit de boom. De zoon, mijn hoofdpersoon, die de boom liefdevol verzorgt en wil genezen.
Hoe vang ik dit zo goed mogelijk in beeld?
Ik maak van de boom een herdenkingsplek, met fotolijstje, hakbijl, snoeischaar (de instrumenten van de boomchirurg) en een kaarsje dat aangestoken wordt in het beginbeeld: Show don’t tell. Ik begin met schrijven, laat tussendoor dingen lezen en bouw stug door. Na de eerste draft stel ik weer vragen en schaaf en schaaf.
Hoe buit ik dit uit met de hoofdpersoon, welke informatie geef ik de kijker, hoe doseer ik?
De hoofdpersoon houdt een gesproken logboek bij. Ik begin bij dag 1. Maar besluit na herlezing tot iets anders. Door te benadrukken dat hij dit al lang doet begin ik bij dag 363.
Door de man van de bodem- en bomeninspectie vragen te laten stellen geef ik informatie over het tragische ongeval van een jaar geleden. Ik laat de hoofdpersoon het niet letterlijk uitspreken. Zijn emotie, zijn stem die stokt en het beeld moeten het verhaal vertellen.
De gesproken berichten eindigen op de laatste dag, precies een jaar na het tragische ongeval met vader. De hoofdpersoon neemt een besluit en spreekt voor het eerst letterlijk tot zijn vader: Sorry pa. Hier wordt het duidelijk: Het logboek staat symbool voor de band met zijn vader, als onzichtbare navelstreng met de dood.
Heb ik het genre genoeg benut?
De hoofdpersoon maakt emotionele keuzes die slecht voor hem aflopen. De boom moet vallen. Hoe dan ook. Maar ik wil naast die ontroering ook een lichtpuntje en niet alleen maar tragedie. Dus geef ik de antagonisten, symbool voor de materialisten, een komische touch mee. Zodat via de lach, de traan harder binnen komt.
De boom wordt in mijn eerste versie omgezaagd door de antagonisten, de hoofdpersoon kijkt toe. Maar is het niet tragischer als hij zelf besluit de buren voor te zijn. Hiermee maak ik de hoofdpersoon actief. Dat is schrijnend, dat schuurt, en dat willen we. Dat is tragedie pur sang.
Wat wil ik vertellen?
De boom valt, de hoofdpersoon accepteert de dood, en daarmee de dood van zijn vader.
Maar met een lichtpuntje: Van het niet aangetaste hout maakt hij een bijl: symbool van strijdbaarheid, tegen het materialisme, de grote machines die de natuur laten wijken voor aangelegde natuur en het idee van de maakbare consumptiemaatschappij.
De vruchten geeft hij mee aan zijn vader en de wind. Als symbool voor een nieuw begin en de kringloop van het leven.
Loslaten
Het grote loslaten begint. De regisseur, acteurs, cast & crew gaan met mijn kronkels aan de slag. Tijd om dingen uit te leggen is er bijna niet. Ik kom in de middag even op set langs. Zie hoe mijn script tot leven komt. Mag me verwonderen, mag ruiken aan de magie van de delen die uiteindelijk het geheel omhoog mogen tillen. Mag gaan kauwen op de logline.
Sommige dingen vallen achteraf pas op zijn plek. Zoals de titel. Die ontstond pas zondagochtend:
Es mineur.
